คณะกมธ. การกฎหมาย การยุติธรรมและสิทธิมนุษยชน รับยื่นหนังสือจากเครือข่ายภาคประชาสังคมเพื่อขอให้ตรวจสอบการบังคับส่งกลับผู้ลี้ภัยชาวกัมพูชา 7 คน ว่าเป็นไปตามกระบวนการตามกฎหมายหรือไม่

วันพฤหัสบดีที่ 12 ธันวาคม 2567 เวลา 11.00 นาฬิกา ณ ห้องแถลงข่าว ชั้น 1 อาคารรัฐสภา นายกัณวีร์ สืบแสง รองประธานคณะกมธ.การกฎหมาย การยุติธรรมและสิทธิมนุษยชน คนที่สาม และนายเกียรติคุณ ต้นยาง ที่ปรึกษาคณะ กมธ. รับยื่นหนังสือจาก น.ส.ประกายดาว พฤกษาเกษมสุข รองผู้อำนวยการมูลนิธิผสานวัฒนธรรม ในนามผู้แทนเครือข่ายภาคประชาสังคม เพื่อขอให้ตรวจสอบการส่งกลับผู้ลี้ภัยกัมพูชา 7 คน เป็นผู้ใหญ่ 6 คน และเด็ก 1 คน ว่าเป็นไปตามกระบวนการตามกฎหมายหรือพันธกรณีระหว่างประเทศหรือไม่ รวมถึงขอให้ตรวจสอบฝ่ายบริหารและผู้บังคับใช้กฎหมายให้มีมาตรการป้องกันและปราบปรามการส่งกลับผู้ลี้ภัยสู่ภัยอันตราย โดยต้องปฏิบัติตามกฎหมาย และต้องไม่ขัดกับ พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565 มาตรา 13 อย่างเคร่งครัดในทุกกรณี การห้ามส่งกลับผู้ลี้ภัยไปยังประเทศต้นทางที่มีความเสี่ยงว่าจะถูกทรมานหรืออุ้มหายนั้นเป็นกฎหมายที่ต้องห้ามเด็ดขาดในประเทศไทยและเป็นกฎหมายจารีตประเพณีระหว่างประเทศที่ประเทศไทยต้องปฏิบัติตามหลักการห้ามส่งกลับเช่นกัน ซึ่งเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2567 ทางการไทยได้เข้าไปจับกุมผู้ลี้ภัยกัมพูชา และส่งกลับออกไปนอกราชอาณาจักรโดยส่งไปที่บริเวณด่านอรัญประเทศ ชายแดนไทย - กัมพูชา 7 คน ซึ่งผู้ลี้ภัยดังกล่าวได้รับสถานะจากสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (UNHCR) แล้ว โดยหลังจากจับกุม ผู้ลี้ภัยถูกส่งตัวไปยังสำนักงานตรวจคนเข้าเมืองจังหวัดปทุมธานี และถูกนำตัวไปยังด่านอรัญประเทศเพื่อผลักดันให้กลับประเทศทันที  โดยเจ้าหน้าที่กัมพูชาได้จัดเตรียมพาหนะพิเศษเพื่อรับผู้ลี้ภัยที่ชายแดนไทย - กัมพูชา พร้อมมาตรการรักษาความปลอดภัยอย่างเข้มงวดตลอดเส้นทาง ซึ่งทุกคนถูกใส่กุญแจมือตลอดการเดินทาง ส่วนเด็กได้มีการติดต่อให้ญาติมารับ สำหรับผู้ลี้ภัยที่เป็นผู้ใหญ่ 6 คนนั้น ได้ถูกดำเนินคดีโดยทางการกัมพูชาในข้อหากบฏและควบคุมตัวไว้ในเรือนจำ และระหว่างที่ถูกควบคุมตัวในประเทศไทย ผู้ลี้ภัยไม่ได้รับอนุญาตให้ติดต่อกับครอบครัว ญาติ หรือที่ปรึกษาทางกฎหมาย และหลังจากนั้นก็ไม่สามารถติดต่อกับผู้ลี้ภัยได้อีก ทั้งนี้ ผู้ลี้ภัยแต่ละคนมีบัตรประจำตัวที่ออกโดย UN UNHCR ซึ่งบ่งชี้ว่าพวกเขาเผชิญกับอันตรายถึงชีวิต หากถูกบังคับให้กลับประเทศ แต่ถึงแม้จะทราบข้อมูลดังกล่าว การส่งผู้ลี้ภัยกลับได้ดำเนินไปอย่างรวดเร็ว โดยไม่มีโอกาสปรึกษาทนายหรือยื่นอุทธรณ์คำสั่งส่งกลับของสำนักงานตรวจคนเข้าเมือง หรือตรวจสอบโดยศาล จึงเห็นว่า การส่งกลับผู้ลี้ภัยดังกล่าวละเมิด พ.ร.บ. ป้องกันและปราบปราม การทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565 มาตรา 13 ห้ามมิให้หน่วยงานของรัฐหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐขับไล่ ส่งกลับ หรือส่งบุคคลเป็นผู้ร้ายข้ามแดนไปยังอีกรัฐหนึ่ง หากมีเหตุอันควรเชื่อได้ว่าบุคคลนั้นจะไปตกอยู่ในอันตรายที่จะถูกกระทำทรมาน ถูกกระทำการที่โหดร้ายไร้มนุษยธรรม หรือย่ำยีศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ หรือถูกกระทำให้สูญหาย นอกจากนี้ ยังละเมิดพันธกรณีของไทยภายใต้อนุสัญญาต่อต้านการทรมาน (UNCAT) และกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (CCPR) ซึ่งห้ามมิให้ส่งกลับประเทศที่จะเผชิญความเสี่ยงต่อการทรมานหรือการปฏิบัติที่ไม่เหมาะสมอื่น ๆ นั้นต้องห้ามโดยเด็ดขาด และการที่ผู้ลี้ภัยทางการเมืองกลุ่มนี้ถูกควบคุมตัวและถูกนำตัวไปส่งศาลทันทีเมื่อกลับถึงถึงกัมพูชาและมีความเสี่ยงที่จะต้องโทษจำคุกระยะยาวจากข้อหาทางการเมืองนั้น แสดงให้เห็นว่ากรณีนี้เข้าข่ายการกดปราบข้ามชาติ (Transnational Repression) ที่เป็นความร่วมมือกระทำผิดกฎหมายทั้งโดยเจ้าหน้าที่รัฐไทยและเจ้าหน้าที่กัมพูชาหรือไม่ ซึ่งกรณีนี้สะท้อนให้เห็นถึงความจำเป็นเร่งด่วนในการปรับปรุงกระบวนการปฏิบัติงานมาตรฐานของทั้งสำนักงานตำรวจแห่งชาติและสำนักงานตรวจคนเข้าเมืองให้สอดคล้องกับกฎหมายภายในประเทศ เช่น  พ.ร.บ. ป้องกันและปราบปราม การทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565 และระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการคัดกรองคนต่างด้าวที่เข้ามาในราชอาณาจักร และไม่สามารถเดินทางกลับประเทศอันเป็นภูมิลำเนาได้ พ.ศ. 2562 ข้อ 15 ที่ระบุว่า "ในระหว่างการดำเนินการตามกฎหมายว่าด้วยคนเข้าเมืองหรือตามระเบียบนี้ หากพนักงานเจ้าที่พบคนต่างด้าวที่อ้างตนว่ามีเหตุสมควรจะเป็นผู้ได้รับการคุ้มครอง ให้ชะลอการส่งตัวคนต่างด้าวนั้นออกไปนอกราชอาณาจักร เว้นแต่มีเหตุที่จะกระทบต่อความมั่นคงของประเทศ” จึงขอให้ตรวจสอบการบังคับส่งกลับผู้ลี้ภัยชาวกัมพูชา 7 คน ว่าเป็นไปตามกระบวนการตามกฎหมายหรือไม่

นายกัณวีร์ สืบแสง กล่าวภายหลังรับหนังสือว่า จะขอรับเรื่องดังกล่าวนำเข้าสู่การประชุมคณะ กมธ. โดยเร่งด่วน เนื่องจากชีวิตของมนุษย์ 1 ชีวิตก็เป็นชีวิตของมนุษย์เช่นเดียวกัน จึงจำเป็นต้องได้รับการคุ้มครองในเรื่องเกี่ยวกับการคุ้มครองของผู้ลี้ภัยต่าง ๆ เพื่อให้เป็นไปตามกฎหมายของสหประชาชาติที่ปัจจุบันประเทศไทยเข้าเป็นภาคีตราสารระหว่างประเทศแล้วทั้งสิ้น 7 ฉบับ โดยไทยยังไม่ได้เข้าเป็นภาคีอนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการคุ้มครองบุคคลทุกคนจากการหายสาบสูญโดยถูกบังคับ และอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองสิทธิของแรงงานโยกย้ายถิ่นฐานและสมาชิกในครอบครัว